TEMAT 1
Władcy dynastii Jagiellonów
Kazimierz IV Jagiellończyk (1447 - 1492 r.)
Jan I Olbracht (1492 - 1501 r.)
Aleksander I Jagiellończyk (1501 - 1506 r.)
Zygmunt I Stary (1506 - 1548 r.)
Zygmunt II August (1548 - 1572 r.)
1447 - 1492 - 1501 - 1506 - 1548 - 1572
Zjazd Wiedieński - 1515 rok
Poprawienie stosunków politycznych między Jagiellonami i Habsburgami,
podpisanie traktatu, który rozstrzygał główne kwestie sporne
Mistrz krzyżacki Albert Hohenzollern przeszedł na luteralizm i
złożył hołd lenny władcy polskiemu (Hołd pruski, 10 kwietnia 1525 rok)
1563 - 1570 I wojna północna
uczestnicy: Moskwa, Polska, Dania, Szwecja
skutek: podział inflant
TEMAT 2
Przywilej z 1422r. - nietykalność majątkowa szlachty
Przywilej z 1423r. - ograniczenie przenoszenia się chłopów ze wsi do miast
Przywilej cerekwicko-nieszawski (1454r.) - aby władca mógł nałożyć nowe podatki, uchwalić prawo lub zwołać ruszenie, musiał mieć zgodę szlachty
Przywilej piotrkowski (1496r.) - mieszczanie nie mogą kupować ziem, ograniczono prawo wychodźstwa chłopów
Nihil novi (1505r.) - zmiana prawa mogła się odbyć tylko za zgodą szlachty
Sejm walny (1468r.)
Podział na: króla, senat, izbę poselską
podczas pierwszych obrad zajęto się podatkami, stanem skarbu państwa, polityką zagraniczną, sądami sejmowymi
Podział szlachty polskiej: Magnateria -> szlachta średnia -> szlachta zagrodowa -> gołota
sejm egzekucyjny - 1562 do 1563
TEMAT 3
luteralizm - mieszczanie
kalwinizm - szlachta
Ważna postać - Jan Łaski Młodszy: chciał utworzyć jednolity religijnie kościół narodowy
niezrealizowane postulaty o utworzeniu w Polsce kościoła narodowego (takiego jak w Anglii)
Bracia polscy
prekursor: Piotr z Goniądza
główny ośrodek: Raków
ważna postać: Faust Socyn (Raków)
Bracia czescy
na początku podobne do luteralizmu, później wiara była bardziej zbliżona do kalwinizmu
w połowie XVI wieku bracia czescy opuszczają Czechy i osiedlają się w Lesznie
świetni rzemieślnicy - stąd często gościli na dobrach szlacheckich i magnackich Wielkopolski
1570 r. - Ugoda sandomierska
porozumienie przedstawicieli wyznań: luteralizmu, kalwinizmu, braci czeskich (nie uwzględniono braci polskich)
1573 r. - akt konfederacji warszawskiej
trwała wolność religijna w Polsce
Jezuitów do Polski sprowadził w 1564 roku biskup Stanisław Hozjusz
1596 rok - Unia Brzeska, powstanie kościoła greckokatolickiego
TEMAT 4
Społeczeństwo polski:
*SZLACHTA
*DUCHOWIEŃSTWO
*MIESZCZANIE
*CHŁOPI
Poza systemem byli to też
* GRUPY NARODOWE TWORZĄCE ZAMKNIĘTE SPOŁECZNOŚĆI (ŻYDZI)
* LUDZIE LUŹNI - przestępcy, prostytutki, robotnicy sezonowi, włóczędzy, żebraki
folwarki - duże gospodastwa rolne, w których pracowali chłopi, zakładane przez szlachtę
pańszczyzna - obowiązek przymusowej pracy na polu właściciela
TEMAT 5
Unia lubeska (1 lipca 1569 roku w Lublinie)
Była to unia realna bez inkorporacji (wcielenia Litwy do Korony Królestwa Polskiego)
Powstała Rzeczypospolita Obojga Narodów
Wspólny władca z dwoma tytułami: król polski i wielki książe litewski
Jeden sejm walny
Wspólna moneta i polityka wewnętrzna oraz zagraniczna
Odrębne armie, majątek i instytucje urzędowe
Migracje wewnętrzne - szlachta koronna po otrzymaniu prawa do swobodnego przemieszczania się
i kupowania ziem litewskich zaczęła się przenosić na żyzne ziemi Ukrainy w celu wzbogacenia się
TEMAT 6
Interrex - człowiek zastępujący martwego władcę w okresie bezkrólewia
pierwszy polski interrex - prymas Jakub Uchański
O koronę polską po śmierci Zygmunta Augusta ubiegali się
* Iwan IV Groźny
* Jan III Waza
* Albrecht II Hohenzollern
* Ernest Habsburg
* Hernyk Walezjusz <- wybrany na pierwszego króla elekcyjnego polski
Pierwsza wolna elekcja - 1573 rok
Wybrano Henryka Walezjusza (Zwanego Henryk Walezy)
Artykuły henrykowskie
Gwarancja nienaruszalności oraz trwałości ustroju Rzeczypospolitej - zaprzysięgali je wszyscy władcy elekcyjni
Np. Król nie mógł wskazać następce tronu, nawet jeśli był nim jego syn, tron miał pozostać elekcyjny
Pacta Conventa
Dokument przyjmowany przez nowo wybranego władcę - indywidualna umowa władcy ze szlachtą gdzie
wybrany król elekcyjny składał osobiste obietnice
W czerwcu 1574 roku Henryk Walezy ucieka z Polski do Francji aby objąć tam tron po zmarłym bracie
TEMAT 7
Jesień 1575 - poparcie magnaterii zyskuje cesarz Maksymillian II
Koniec 1575 - prymas na podstawie tylko głosów senatu ogłasza cesarza królem Polski
Wiosna 1576 - Stefan Batory poślubia Annę Jagiellonkę i zostaje w ten sposób koronowany na króla
Władca Stefan Batory podczas rządów zrzekł się części swoich uprawnień sądowniczych.
Zrobił to aby zdobyć uznanie szlachty i podatki na wojnę (na Inflanty wkroczyła armia moskiewska).
Powstał w ten sposób Trybunał Koronny i Trybunał Litewski. Powołana została również piechota wybraniecka.
Konflikt z Gdańskiem (1576 - 1577)
przyczyna: Gdańsk nie mógł się pogodzić z wyborem Batorego na króla
(mieli nadzieję, że wybór Maksymilliana II pomoże im w cofnięciu ograniczeń,
które poszerzały uprawnienia króla. Ograniczenia te narzucił Zygmunt August)
przebieg: Stefan Batory chcąć zmusić miasto do posłuszeństwa, nakładając na
nie infamię (pozbawienie praw publicznych), konfiskowano majątki obywateli Gdańska.
Nowym portem handlu Rzeczypospolitej stał się konkurencyjny port w Elblągu.
skutki: Gdańsk zgodził się na uznanie władzy Batorego, na miasto nałożono kontrybucję.
Kilka lat później zniesiono niekorzystne dla Gdańska prawa
Wojny z Moskwą
1579 r. - wojska polsko-litweskie zajmują twierdzę w Połocku
1581 r. - wyprawa na fortyfikację Psków
niekorzystna dla cara sytuacja (zablokowanie żeglugi brzez rzekę Narwa) spowodowały,
iż był on zmuszony podpisać w 1582 r. rozejm w Jamie Zapolskim, na wskutek którego:
* Walki zawieszono na 10 lat
* Wojska Moskwy miały zwrócić Rzeczypospolitej Inflanty i ziemię połocką
* Wojska polsko-litewskie miały wycofać się z podbitych twierdz
TEMAT 8
Bona Sforza
wpływy włoskie w kulturze polskiej
Szlachta miała łatwiejszy dostęp do uniwersytetów we Włoszech
Franciszkek Florentczyk - architekt zarządzający przebudową zamku wawelskiego
prace na Wawelu kontynuował Bartolomeo Berecci - zbudował on kaplicę Zygmuntowską
Główny ośrodek odrodzenia - Kraków
Mikołaj Kopernik - o obrotach sfer niebieskich (1543 r.)
manieryzm północny - styl architektoniczny
przykład: Wielka Zbrojownia w Gdańsku
Tomasz Kłos - pierwszy polski podręcznik do matematyki
Wojciech Oczko - badanie leczniczych wartości wód mineralnych (medycyna)
był on również nadwornym medykiem Stefana Batorego
Józef Struś - badania nad układem krążenia, chorób serca (medycyna)
Literatura oświecenia w Polsce
Mikołaj Rej - pierwszy pisarz piszący po Polsku
Jan Kochanowski - fraszki i treny